Paleolithicum

Midden-Paleolithicum tussen 250.000 en 15.000 jaar geleden. Vondsten uit deze periode zijn zeer zeldzaam in de Roerstreek. 

Een zeer uitzonderlijke vondst in mijn gebied is een Midden-Paleolithische kern bewerkt in de zgn. Lavallois techniek. Mogelijk is ze gemaakt door Neanderthal mensen, misschien wel 50.000 jaar geleden. Deze kern is gevonden op een uitloper van het hoogterras van Koningsbosch waar plaatselijk afzettingen van Rijn en Maas dagzomen. Dit is vrijwel de enige plek in mijn gebied waar dergelijke oude werktuigen aan de oppervlakte voor kunnen komen omdat de overige gebieden bedekt zijn met latere sedimenten of stuifzanden.

Een tweede mogelijk Midden-Paleoliet uit hetzelfde gebied is een afslag met scherpe randen en oude patine

Een toevallige vondst uit Susteren gedaan tijdens een fietstocht is een fraaie midden-Paleolithische schaaf

Laat-Paleolithicum   (ca. 25.000 tot 10.000 jaar geleden)

In dit tijdvak liep de laatste ijstijd op zijn einde (ca. 15.000 jaar geleden). Noord Europa was bedekt met uitgestrekte toendra’s waarover grote rendierkuddes trokken. De Noordzee bestond nog niet. Engeland was nog verbonden met het Europese vasteland. Mensen hielden zich toen in leven als jagers die de rendierkuddes volgden. Men veronderstelt dat ze met zelfgetrokken sleden hun huisraad verplaatsten.

In de zomer bivakkeerden de rendierjagers in basiskampen. Nabij Hamburg heeft men bij opgravingen daarvan sporen teruggevonden. In de winter hielden de rendierkuddes zich meer in onze gebieden op. De jagers trokken met de kudden mee. Ook in Noord Nederland zijn sporen gevonden van de Hamburg-jagers, of hun nakomelingen: de Ahrensburg-jagers en de mensen uit de zogenaamde Tjonger-cultuur (Culturen met typologisch afwijkende werktuigen uit verschillende periodes worden vaak naar de eerste vindplaats genoemd).

De rendieren werden bejaagd met harpoenen, waarvan de punt vaak was gemaakt uit been of gewei. Deze blijven slechts onder uitzonderlijke omstandigheden intact, bijvoorbeeld als ze onder water (afgesloten van de lucht) bewaard zijn gebleven. In onze streken zijn die nog niet teruggevonden omdat hier nog geen opgravingen onder de waterspiegel hebben plaatsgevonden. Wel vinden we werktuigen terug van onvergankelijke vuursteen. De vuurstenen punten van werpsperen die gebruikt werden voor de jacht op kleiner wild en gevogelte zijn qua vorm en grootte zeer typerend voor de cultuur waaruit ze stammen.

Ten oosten van de Maas in ons gebied heeft in die tijd waarschijnlijk zo’n rendierroute gelegen. Misschien was hier zelfs een plek waar de dieren enige tijd in de Roerdelta werden opgehouden om de Maas over te steken. Opvallend is immers dat noordelijk aan de andere kant van de Maas in het Leudal ook veel werktuigen van rendierjagers zijn gevonden.  

Kenmerkend voor deze periode zijn in ons gebied: lange slanke spitsen, gevormd uit klingen, waarvan een zijde heel steil is bijgewerkt. Uiteraard moeten er ook gebruiksvoorwerpen van ander vergankelijk materiaal als hout, been en gewei (van rendieren) zijn aangewend. Zo zijn er voor het bewerken van vuursteen waarschijnlijk ook geweistangen van rendieren gebruikt naast slagstenen of stenen kloppers, die vaak op plaatsen waar vuursteen is bewerkt zijn teruggevonden.

Ook zijn er slechts enkele vondsten bekend uit het (Laat) Paleolithicum in mijn gebied. Het betreft enkele spitsen  die misschien ook nog in de overgang van Laat-Paleolithicum naar het Vroeg-Mesolithicum geplaatst kunnen worden.

                               Laat-Paleolithische spitsen 

B-Spits 

Tjonger spits 

Een bijzondere vondst werd bij een opgraving door de Universiteit van Leiden o.l.v. Leo Verhart gedaan in het Linnerveld tussen St. Odilienberg en Montfort in de gemeente Roerdalen. Deze vindplaats van Tim Dziurawski uit St. Odiliënberg, een laat-Paleolithisch jachtkampje, viel in een ruilverkaveling en moest archeologisch worden onderzocht. Daarbij werd o.a. een retouchoir aangetroffen waarop een tekening was ingekrast. Het is de oudste in Nederland bekende tekening die wordt geschat op 12000 jaar oud. Het origineel bevindt zich in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Een kopie in het museum van de Heemkundevereniging Roerstreek in St. Odilienberg.

Oudste tekening van Nederland